Сарапшылар дифтариф пен жанармай тапшылығы туралы: Дизель қымбаттайды

10.08.2022, 10:24 kaz.caravan.kz

Жанар-жағармай өндіру және сату саласының мамандары дизель отынының сараланған бағасы туралы пікір білдірді, - деп хабарлайды Tengrinews.kz тілшісі. Мұнай және мұнай өнімдері нарығы саласындағы сарапшы Ерлан Жаукин отын нарығына қатысты мемлекет әлеуметтік мақсаттарды көздейтінін, өйткені дизель отыны мен АИ-92 бензинін қоса алғанда, әлеуметтік маңызы бар барлық өнімді мемлекет реттемейтінін атап өтті. Көрші елдерде және бүкіл әлемде дизель отыны бағасы Қазақстанға қарағанда екі есе қымбаттады. Былтырдың өзінде Өзбекстаннан Ресейге бет алған жүк көліктері ай сайын цистерналарында шамамен 100-150 мың тонна дизель отынын экспорттаған. Өткен маусымда осылайша барлығы 250 мың тоннадан аса дизель экспортталған. Сарапшының айтуынша, күн сайын Өзбекстаннан көптеген жүк көлігі Қазақстанға келіп, Ресейге қарай ағылады. Бұл жүк тасымалы үшін өте тиімді, себебі Түркістан облысына кіреберісте, кейін Батыс Қазақстанда елден шыққанда цистерналарын толтырып алады. Бұл жүргізушілердің Мәскеуге жетіп, Қазақстан шекарасына оралуына жеткілікті. "Негізінде резиденттер мен бейрезидентге сараланған тарифтерді қолдану шарасы өз алдына дұрыс, бірақ тиімді емес, өйткені, менің ойымша, бұл жанармай құю бекеттеріндегі сыбайлас жемқорлыққа ықпал етеді. Негізінде шара қажет, бірақ оның орындалуын бақылау да қажет. Халықаралық тәжірибеде Венгрияның тәжірибесі бар, олар үш жыл бойы Венгрия мен ЕО-ның басқа елдері азаматтарына жанармай бағасының әртүрлі болуы саясатын жүргізді, бірақ бұл тәжірибе 1 тамызда жойылды, өйткені ол нақты нәтиже бермеді", - деді сарапшы. Ерлан Жаукин басқа тауарлар бағасының өсуі мен инфляцияның үдеуіне байланысты жанармай бағасы да ерте ме, кеш пе қымбаттайтынын айтты. Нарық сарапшысының айтуынша, жанармай басқа да өнім түрлерінің бағасын анықтайтын негізгі тауар саналады. Сондықтан олар бағаны ұстап тұруға тырысады, бірақ Қазақстанда ерте ме, кеш пе дизель отыны мен бензин бағасы нарықтағы бағаға келеді және сараланған тариф министрліктің бұл жолдағы алғашқы қадамы болуы мүмкін. "Жақында шикізат саудасында мұнай бағасы барреліне 95-97 доллар болды. Бұл ретте ол қазақстандық мұнай өңдеу зауыттарына барреліне 20-28 доллар бағамен түседі, бұл әлемдік баға белгілеулерден төрт есе төмен. Сол Атырау зауытында бүгінде арзан бензиннен гөрі мазут өндіру тиімді. Зауыттардағы апаттар пайдалы болуы мүмкін, өйткені босатылған отынды мазутқа құюға болады. Шындығында, қазақстандық кен орындарына инвестиция салатын шетелдік серіктестер үшін бұл тиімсіз, өйткені өндірілген шикізаттың 70 пайызына дейін жер қойнауын пайдаланушылар ішкі нарыққа барреліне 20-28 доллар бағамен жөнелтіледі. Сонымен қатар, қалған 30 пайызын экспортқа сату бұл шығындарды өтемейді. Осылайша, біздегі жанар-жағармай бағасы көрші елдерді қуып жетуге мәжбүр болады. Сондай-ақ, менің ойымша, ішкі нарықта текше метрі 7 центтен сатылатындықтан, газ өндіру тиімсіз", - деп қосты сарапшы. Мұнай және газ нарығының сарапшысы Қазақстанда төртінші мұнай өңдеу зауытын салудың қажеті жоқ, өйткені шетелге экспортталатын жанармайды есептемегенде, жұмыс істеп тұрған үш мұнай өңдеу зауыты ішкі сұранысты өтейтінін атап өтті. Үш мұнай өңдеу зауыты ай сайын 500-ден 520 мың тоннаға дейін жанармай шығарады. Бұл ретте қыста тұтыну 400 мың тоннаға дейін төмендейді, ал қалған 100 мың тонна мұнай базаларындағы резервке түсіп, жанар-жағармайға шұғыл қажеттілік туындағанда жаз айларында пайдаланылады. Транзиттік көліктегі отын шығынының артуына байланысты отын қоры қыркүйекте таусылуы мүмкін. Энергетика нарығының тәуелсіз сарапшысы, "Байдильдинов. Нефть" авторлық бағдарламасының жүргізушісі Олжас Байділдинов Энергетика министрлігі қабылдаған шаралар барлық тұтынушыға дизель отынының бағасын көтеру алдындағы соңғы шара екенін атап өтті. Маман көктемде күзде тапшылық болатынын болжағанын, сонымен қатар басқа болжам жасағанын атап өтті: Қазақстан Республикасында қысқы дизель отыны барлық тұтынушыға литрі 500 теңгеден жоғары болады. "Министр жанар-жағармай экспортын жылына бір миллион тоннаға бағалады, яғни өндірілген бес миллион отынның 20 пайызы транзиттік көлікпен экспортталады. Бұл шара тапшылық жағдайын (ең жақсы жағдайда) келесі жылға шегеруі мүмкін, бірақ тапшылықты жою мүмкін емес", - деді сарапшы. Байділдиновтың айтуынша, тамыз-қыркүйекте тапшылық 100-140 мың тонна жанармай болуы керек. Оның пікірінше, Қазақстанда әлі де тапшылық болады. Сарапшы Global Petrol Prices мәліметі бойынша көрші елдердегі бағаларды мысалға келтірді. Қырғызстанда теңгемен есептегенде баға литріне 381 теңге, Ресейде - 407 теңге, Беларусьте - 468 теңге, Қытайда - 584 теңге, Өзбекстанда - 620 теңге, Түркияда - 660 теңге, Украинада - 709 теңге болған. Салыстыру үшін, БАӘ-де дизель отынының литрі 542 теңге, АҚШ-та 652 теңге, ал ең қымбат дизель отыны Швейцария мен Гонконгта тиісінше 1195 және 1322 теңге тұрады. "Осындай жағдайда кез келген жанармай бізден экспортталады, тіпті дизельге тосқауыл қойсақ та, уақыт өте келе АИ-92-ге де осындай шектеулер енгізуге тура келеді. Бағалар көтеріледі, бұл әлемдік тренд. Энергияға төмен баға дәуірі аяқталды. Автокөлік жүргізушілері мен кәсіпкерлер өз болжамын жоғары бағаға негіздеу керек. Қазіргі уақытта жанар-жағармай, табиғи газ, сұйытылған газ, электр және жылу энергиясының бағасы тиімсіз. Жаңа өндірістер, жаңа инвестиция жоқ, бұл болашақта тапшылық. Ал бізде қазірдің өзінде барлық энергия ресурстары тапшы", - деп түйіндеді сөзін Олжас Байділдинов.