Қой сүті - қорғасын

08.02.2023, 13:57 almaty-akshamy.kz

Қой сүті сиырдың сүтінен әлдеқайда құнарлы, майлы болады. Халық оны «Қойдың сүті – қорғасын» деп бағалайды (Қойдың сүті – қорғасын, қойды тепкен (соққан) оңбасын. Мақал). Мамандардың айтуынша, қой сүтінің ешкі сүтінен де едәуір айырмашылығы бар. Мәселен ешкі сүтінде 4,5 пайыздай белок болса, қойда ол 6 пайызға жетеді, ал май ешкі сүтінде 4,5 пайыздай болса, қой сүтіндегі май 6 пайыздан асады. Қойдың сүтін үйде, түзде қайнатып ішумен бірге одан айран, қатық, кілегей, қаймақ, сүзбе, ақ ірімшік, қызыл ірімшік, сарысу, іркіт, тасқорық, уыз, сірне, құрт жасаған. Қой сүті тым қою болғанда, оған аздап су қосып та пайдаланады. Су қосылған сүтті ертеректе сүмесін деп атаған. Осыған байланысты «сүтке су қоссаң, сүмесін болады, сөзге сөз қоссаң, сүйесін болады» деген мақал пайда болған. Сүме деп бұрынғы уақытта малдың желіні мен емшегін айтқан. Кейінірек сүме «сүт», «ағарған» мағынасында қолданылған. Мал төлдеп жатқанда, олардың сауылатын кездерінде малдың сүмесін (сүтін, сүт тағамдарын) көбірек пайдаланған. Тіпті ет тапшылау болғанда «малдың сүмесімен күн көріп отырмыз» деген. Халықтың ұғымында сүмесін «сүт тағамдары» дегенді білдірген. Қазіргіше айтқанда «сүт өнімдері». Ақпарат: El.kz