Жердегі ең көп жанартаулар қайда орналасқан?

03.04.2023, 12:45 turkistan.today

Әлемде шамамен 1350 "потенциалды белсенді жанартаулар" бар және олардың үштен бірінен сәл астамы адамзат тарихында кем дегенде бір рет атқылаған. Бірақ белсенді жанартауды кездестірудің ең оңай тәсілі қандай? деп хабарлайды Turkistan Today.Біз барлық жерде болсақ, жанартауды табудың ең оңай жолы - су астында болар еді."Планетадағы жанартаулардың көпшілігі су астында, ұзындығы 65 000 км орта мұхиттық жоталар жүйесі бойында орналасқан. Магманың жерге шығуының шамамен 80% - ы осы жоталардың бойындағы жанартаулардан келеді, олар әдетте мұхит бетінен үш-төрт шақырым төмен орналасқан. Жоталар жүйесінің бір бөлігі – шамамен 9000 км – Тынық мұхитының шығысы арқылы өтеді, бірақ ол сонымен бірге барлық негізгі мұхиттар арқылы өтеді, оның ішінде Атлант мұхитының ортасында 16000 км", - Эд Ллевеллин, Дарем университетінің вулканология профессоры.Бірақ құрлықтағы жанартаулар туралы айтатын болсақ, олардың көпшілігі Тынық мұхитының айналасында. Себебі, Тынық мұхиты субдукция аймақтарымен шектеседі-бұл тектоникалық плиталардың шеттерінде бір тақта екіншісінің астына сырғып кететін жерлер.Тынық мұхитының периметрі бойынша тектоникалық белсенділіктің нәтижесінде от сақинасы пайда болды – әлемдегі жер сілкіністерінің шамамен 90% эпицентрі болып табылатын 40 000 км таға тәрізді сейсмикалық белдеу. Дәл осы жерде белсенді жер үсті жанартауларының көпшілігі орналасқан (әлемдік санның 75%).Тынық мұхитының батысында субдукция аймақтары негізінен басқа Мұхит тақтасының астына сырғитын бір мұхит тақтасы болып табылады. Бұл процесс Жапон архипелагы және Меланезияның көп бөлігі, Тынық мұхитының оңтүстігіндегі Фиджи, Вануату, Соломон аралдары және Папуа-Жаңа Гвинеяны қамтитын Океания субаймағы сияқты жанартау аралдарының тізбектеріне әкелуі мүмкін.Алайда Тынық мұхиты әрқашан жанартаулар үшін белсенді аймақ бола бермейді. 252 миллион жыл ішінде пермь кезеңінен триасқа көшу болды. Дәл осы уақытта тарихтағы ең үлкен жаппай жойылу орын алды: теңіз өмірінің шамамен 96% – ы және Жердегі тіршіліктің 70%-ы жер бетінен жоғалып кетті. Оның бірден бір себебі, жанартаулардың күшті атқылауынан.Бақытымызға орай, қазір жанартау атқылауы бұрынғыдай көп емес."Жер тарихында жанартау белсенділігінің жиілігі баяу төмендеді. Ертедегі жер қазіргіден әлдеқайда "ыстық" болды – соншалықты ыстық болғандықтан, жердің бүкіл беті магма мұхитымен жабылған кезеңдер болды", - Эд Ллевеллин.Алайда, жанартаулардың жақын арада жойылып кетуі екіталай. Шындығында, кейбір сарапшылар жер ядросының барлық жылуын жоғалтуы үшін 91 миллиард жыл қажет болуы мүмкін деп болжайды. Алайда, осы уақытқа дейін біздің планетамыз қызыл алып фазаға өтетін күнмен жойылады."Егер сіз нағыз атқылауды көргіңіз келсе, Италияның етегіндегі кішкентай арал - Стромболиге барғаныңыз дұрыс. Ондағы жанартау соңғы 1500 жыл немесе одан да көп уақыт бойы үзіліссіз атқылаған. Егер сіз жанартауға экскурсия жасасаңыз, онда ол бірнеше минут сайын шыңға жақын орналасқан көптеген саңылаулардың бірінен шығатын кішкентай атқылаудың бірін көресіз", – деп кеңес береді Ллевеллин.Стромболи жанартауы