Миына чип орнатқан адам: оймен компьютерді басқарады

24.03.2025, 09:19 newsroom.kz

Ол 2024 жылдың қаңтарында, сегіз жыл бұрын параличке ұшырағаннан кейін, АҚШ-тың нейротехнологиялық фирмасы Neuralink-тің миға орнатылатын құрылғысын алған алғашқы адам болды. Бұл нарықтағы алғашқы чип емес – өзге де компаниялар осындай құрылғыларды әзірлеп, қолданысқа енгізген. Алайда Ноландтың тәжірибесі ерекше назар аудартты, себебі Neuralink-тің негізін қалаушы – атақты миллиардер Илон Маск. Ноландтың айтуынша, маңыздысы – Маск немесе өзі емес, ғылымның дамуы. "Егер бәрі ойдағыдай болса, мен Neuralink-тің қатысушысы ретінде адамдарға көмектесе аламын. Егер сәтсіздік болса, ғалымдар бұдан сабақ алады", – деді ол BBC-ге берген сұхбатында. Өмірге жаңа мүмкіндік берген чип 2016 жылы сүңгу кезінде ауыр жарақат алған Ноланд иығынан төмен қарай қозғалыссыз қалған. Бұл оның оқуына, жұмыс істеуіне және тіпті видео ойын ойнауына кедергі келтірді. "Сенде ешқандай бақылау жоқ, жеке өмірің жоқ. Бәрі қиын. Әр нәрсеге басқа адамдарға тәуелді болуға мәжбүрсің", – дейді ол. Neuralink чипі оған ой күшімен компьютер басқаруға мүмкіндік беріп, өмірін айтарлықтай жеңілдетті. Бұл технология ми-компьютер интерфейсі (BCI) деп аталады. Ол адамның қозғалысты ойша елестеткен кезде миынан тарайтын электрлік импульстерді тіркеп, оларды сандық сигналдарға айналдырады. Ми чиптері бұған дейін де зерттелгенімен, Илон Масктың қатысуы бұл технологияға үлкен қызығушылық тудырды. Neuralink-тің жобасы үлкен инвестиция тартты, бірақ ол қауіпсіздік пен этика мәселелері бойынша сынға да ілікті. Маск бастапқыда бұл жоба туралы аз мәлімет бергенімен, кейінірек оның алғашқы нәтижелерінің "жақсы" екенін айтты. Ноландтың айтуынша, Маск жеке кездесуде әлдеқайда оптимистік көзқарас танытқан. "Ол мен сияқты қатты толқып тұрғанын сездім", – дейді Ноланд. Алайда ол бұл құрылғыны "Илон Масктың құрылғысы" деп қарастырмайтынын айтады. Ноланд чипті алғаш орнатқан кезде, экрандағы курсорды ой күшімен басқарғанын көріп, таңғалғанын айтады. "Бұл ғылыми фантастика сияқты. Бірақ мен өз миымның нейрондарын экранда көргенде, бәрі шындық екенін түсіндім", – дейді ол. Қазір ол шахмат пен видео ойындар ойнап, достарымен бәсекеге түсе алады. "Ойын ойнау – мен үшін маңызды нәрсе болатын. Ал қазір достарымды жеңіп жатырмын. Бұл мүмкін емес сияқты, бірақ шындық", – дейді ол. Алайда технологияның қауіптері де бар. Университет профессоры Анил Сет бұл құрылғы жеке өмірге қауіп төндіруі мүмкін екенін ескертеді. "Егер біздің ми белсенділігіміз сыртқа таралса, бұл біздің ойларымыз бен сезімдерімізге қол жеткізуге жол ашады. Бұл жеке өмірдің шекарасын жоюы мүмкін", – дейді ғалым. Ал Ноланд үшін басты мәселе – бұл технологияның қаншалықты дамитыны. Ол болашақта осы чип арқылы өзінің арбасын басқаруды, тіпті роботтарды бақылауды армандайды. Бірақ қазіргі технология да мінсіз емес. Бірде чип миынан ажырап, ол компьютерін басқара алмай қалған. "Бұл мен үшін өте ауыр сәт болды. Neuralink-ті қайта қолдана алмай қалсам ше деп алаңдадым", – дейді ол. Инженерлер бұл мәселені бағдарламалық өзгерістер арқылы шешті, бірақ бұл оқиға технологияның әлі де шектеулі екенін көрсетті. Болашаққа қадам Neuralink – ми-компьютер интерфейсін дамытумен айналысатын жалғыз компания емес. Synchron атты басқа фирма да Stentrode құрылғысын жасап шығарды. Ол миға ашық ота жасамай-ақ, адамның мойнындағы қан тамырлары арқылы енгізіледі. Stentrode ми сигналдарын оқып, оларды компьютерлік командаларға айналдырады. Бұл технологияны қазіргі таңда 10 адам қолданып жатыр. Марк есімді қолданушы бұл құрылғыны Apple Vision Pro гарнитурасымен бірге пайдаланған алғашқы адам болғанын айтады. "Бұл технология болашақта көптеген мүмкіндіктер ашуы мүмкін", – дейді ол. Ал Ноланд болса, Neuralink жобасына алты жылға қатысуға келіскен. Осы уақыт өткен соң, құрылғының тағдыры қандай болатыны белгісіз. "Біз әлі ми туралы өте аз білеміз. Бірақ бұл технология бізге жаңа мүмкіндіктерді ашады", – дейді ол.